Zoals u waarschijnlijk ook weet zijn er vier zondagen die adventszondagen worden genoemd. In deze tijd, de tijd van advent vormen deze dagen de opmaat naar het kerstfeest. De bedoeling van die tijd is dat wij bijgestaan worden, geholpen worden op weg naar kerstmis. Op een goede, op een vriendelijke, mooie manier geholpen worden. En de naam van deze adventszondag, van vandaag, van de derde zondag in de adventstijd, deze naam is in het Latijn: Gaudete. En gaudete betekent: verheug je! Dat is bedoeld als een aansporing voor ons. Wees blij! De kleur van deze zondag is daarom niet paars, zoals de andere adventszondagen. Het is een lichtere kleur: roze. Verheug je, zegt deze adventszondag. Waarom? Niet in de eerste plaats omdat het misschien goed met je gaat. Of goed gaat het nieuws dat je volgt. Niet omdat de verwarming het doet. Ook niet omdat het landschap prachtig is op Terschelling of omdat je misschien voldoende geld hebt of fijne contacten. Nee, daarom wordt er niet gezegd: verheug je! Want het kan natuurlijk ook zo zijn dat je sommige van deze dingen niet hebt, of misschien ga je onvermijdelijk in gedachten steeds maar weer terug naar wat er misschien ontbreekt, naar wat je mist of wat pijnlijk voor je is. Waar je je zorgen over maakt. Maar ook dan word je aangemoedigd om je te verheugen. Deze aansporing lijkt daarom wel wat op dat oude lied: ‘tel je zegeningen, een voor een, tel ze alle en vergeet er gaan.’ Verheug je, want het feest waarin gevierd wordt dat de hemel de aarde zal raken, is dichtbij. En dat is voor ons, voor jou en voor mij iets om je op te verheugen. Want dat is de bedoeling van dat feest. Daarvoor is dat feest. Om jou in deze tijd te helpen. In deze tijd, de donkerste tijd van het jaar.
De lezing uit het boek van de profeet Jesaja geeft woorden aan dit ‘verheug je!’ het vertelt over een nieuwe wereld die door God geschapen wordt. Over de stad Jeruzalem, die herschapen wordt tot een stad waarin mensen vrolijk zijn. Ze jubelen het uit. Net als in onze dagen in die regio het geval is, zag Jesaja daar eerder maar weinig reden tot vreugde. In eerdere delen van zijn Bijbelboek beschreef hij de verwoesting van de stad. Maar nu zegt Jesaja: In deze stad zal niemand meer klagen en niemand zal er nog huilen van verdriet. Het geluk zal zelfs ver uitstijgen boven de in die tijd gebruikelijke levensverwachting. Geen jonge baby die meer zal sterven, iemand zal pas overlijden als honderdjarige. Terwijl in de tijd van Jesaja veel kinderen stierven en de levensverwachting sowieso veel korter was dan in onze tijd, mede door oorlog en geweld. En dit geluk, deze vrolijkheid waarover Jesaja schrijft geldt voor de hele schepping, inclusief de dieren, van wie ook het onderlinge geweld eindigt, zoals Jesaja schrijft dat de wolf samen met een lam zal weiden. Niemand die elkaar meer naar het leven staat. Ook zul je jezelf geen kwaad meer doen.
Dit is wat Jesaja schetst. Het is een onverminderd krachtig perspectief, waaraan je kunt meewerken door in je eigen leven kleine goede daden te doen.
De kwestie is om jezelf aan dit perspectief gewonnen te geven. Of, anders gezegd, je zegeningen te tellen. Om je te verheugen. Omdat het de zachte kracht is van de Eeuwige God, die jou onderweg in je leven bijstaat, omdat die zachte kracht ook aan dat perspectief aan het werken is. Misschien zonder dat je het opmerkt.
Maar toch kun je dat wel zien. Tenminste, is dat ooit bedacht, dat wij dat kunnen zien en meemaken. In het evangelie dat Betty heeft voorgelezen, hoorden we Johannes de Doper zeggen, hoe het hem met grote vreugde vervult als hij de stem van Jezus hoort. En Johannes voegt eraan toe: ‘Hij moet groter worden, en ik kleiner.’ Jezus groter, belangrijker, en ik juist minder belangrijk. In deze tijd kunnen we dat zien, is ooit bedacht.
In deze tijd maken we dat mee, doordat het kerstfeest in deze tijd als het donkerder is dan ooit in de rest van het jaar, doordat de komst van Christus onder mensen in deze tijd van het jaar gevierd wordt. Ik zal het je uitleggen. Ten tijde van de winterzonnewende, als de zon op haar laagste punt staat - dit jaar op 22 december, vieren wij, net na de kortste dag van het jaar, het kerstfeest. Het feest van de geboorte van Jezus markeert het begin van de tijd waarop de dagen steeds weer een beetje langer worden, het steeds weer iets lichter wordt. De dagen dus waarop het licht aan kracht wint. Zodat we in onze dagelijks leven zien, wat Johannes heeft gezegd: ‘Hij, Christus, het licht moet groter worden en ik kleiner.’
In de zomer maken we dat ook weer mee, want de geboortedag van Johannes de Doper op 24 juni, het feest van Sint Jan, valt samen met de zomerzonnewende, waarna het geleidelijk steeds weer wat langer donker wordt, totdat een half jaar later het kerstfeest aanbreekt en de dagen weer gaan lengen. Ten teken van het licht dat in de wereld komt.
De wanddoek die in de kerk aan de muur hangt laat deze zomerzonnewende prachtig zien. We zien Johannes op de rug, die Jezus in de rivier de Jordaan doopt. En we zien eilanders in klederdracht, die feestvieren nadat ze op ‘e riid zijn gegaan, met paard en wagen om feest te vieren. Opnieuw dus: verheug je.
Niet omdat alles goed gaat. Maar omdat het feest van de komst Christus onder de mensen, het feest van de komst van het licht in de donkerste tijd van het jaar, niet alleen enorm vreugdevol is. Dit feest voedt ook onze hoop, dat licht het wint van de duisternis. In ons eigen leven kunnen we meedoen aan deze beweging van de komst van het licht. Meedoen met deze beweging van donker naar licht.
Diep in onszelf dragen wij hoop.
Als dat niet het geval is,
is er geen hoop.
Hoop is een kwaliteit van de ziel
en hangt niet af van wat er in de wereld gebeurt.
Hoop is niet
voorspellen of vooruitzien.
Het is een gerichtheid van de geest,
een gerichtheid van het hart,
verankerd voorbij de horizon.
Hoop in deze diepe en krachtige betekenis
is niet hetzelfde als vreugde omdat alles goed gaat,
of bereidheid je in te zetten voor wat succes heeft.
Hoop
is ergens voor werken
omdat het goed is,
niet omdat het kans van slagen heeft.
Hoop is niet hetzelfde als optimisme;
evenmin de overtuiging dat iets goed zal aflopen.
Het is de zekerheid
dat iets zinvol is
onafhankelijk van de afloop,
onafhankelijk van het resultaat.
(Vaclav Havel)
Jesaja 65, 17 - 25 en Johannes 3, 12 - 30