Het zijn maar enkele zinnen. Eerst, dat hoorde u al voorlezen, eerst vragen Jezus leerlingen zich af waarom hun meester, als hij mensen toespreekt, dat altijd in gelijkenissen doet. Uit het antwoord van Jezus begrijpen we dat zo’n gelijkenis er is om iets duidelijk te maken. Maar dat duidelijk maken, betekent niet dat het van de daken wordt geroepen of dat je het overal tegemoet geschreeuwd wordt. Het werkt op een meer subtiele manier. Jezus gebruikt, om zijn boodschap te verhelderen, een gelijkenis, een bedrieglijk eenvoudig verhaaltje. Dat verhaal, die gelijkenis wordt gebruikt om iets te duidelijk te maken, wat in die gelijkenis tegelijkertijd verborgen is.
Een eindje verderop in dit gedeelte van Matteüs vertelt Jezus zo’n korte gelijkenis. Het is zo kort, dat het eigenlijk meer een soort beeld, een soort voorstelling, die wordt opgeroepen. Het gaat over een vrouw die bezig is met de voorbereidingen om brood te bakken. Ze, vertelt Jezus, ze neemt een klein beetje zuurdesem en mengt dat zorgvuldig en geduldig door drie grote zakken meel. Ze is daarmee bezig tot alles helemaal doordesemd is. Jezus zegt: Het koninkrijk van God lijkt op zuurdesem.
Nu is het aan ons. Een gelijkenis. Heel kort. Tegen zijn leerlingen zegt Jezus: ‘Jullie mogen de geheimen kennen van het koninkrijk van de hemel. Tegen de andere mensen spreek ik in gelijkenissen, omdat ik dan meer kans heb dat ik begrepen wordt. Ook al zijn er mensen die het dan ook nog niet begrijpen.’
Dus nu is het aan ons. Begrijpen wij het? Zo’n gelijkenis? Nou, laten we het gewoon eens proberen. Het koninkrijk van God wil zeggen: de sfeer van God, de goedheid van die sfeer. Dat koninkrijk van God is het zuurdesem dat door die vrouw door het meel wordt gemengd, dat helemaal door het tot meel vermaalde graan wordt gemengd, totdat het overal doorheen zit, dan zou ik zeggen dat we hieruit kunnen concluderen dat je dat niet kunt zien aan het meel, er is niks te zien, maar dat het wel z’n werking zal hebben. Dat meel zal onvermijdelijk gaan rijzen.
Het is alsof Jezus wil zeggen: misschien zie je er niks van, is het helemaal verborgen, maar je moet eens opletten! Merk je hoe krachtig dat koninkrijk van God aan het werk is? zonder dat je het kunt zien? Overal ter wereld is het werkzaam. Maar kijk vooral ook eens in je eigen hart, kijk eens wat daarin voor goeds leeft, de moed die je toont en die je ook bij anderen in je omgeving kunt zien. Je zou ook kunnen zeggen: er is meer God dan je denkt.
Tenminste, áls er een vrouw is, als er iemand is, die het desem met aandacht door het meel mengt.
Zo zouden we de gelijkenis, wil ik u voorstellen, kunnen begrijpen. Het vertelt ons iets over hoe God aan het werk is in de wereld. Misschien in elke tijd wel, maar zeker in die van ons, in onze tijd met de problemen waarmee we te maken hebben, met de zorgen die er ook in de kerk leven over hoe het verder moet met die kerk, vooral in onze tijd kan zo’n gelijkenis heel verhelderend werken. Dan is de uitleg hiervan als volgt: onderhuids is Gods rijk aan het werk bij ons, werkzaam in ons leven en in de wereld, op een verbogen manier, we kunnen dat eigenlijk niet zien. Zoals zuurdesem verborgen is in het meel. Maar je bent er wel bij betrokken als je, zoal die vrouw, eraan mee wilt werken. Als je bezig bent het zuurdesem door het meel te mengen.
Voorafgaand aan dat gesprek tussen Jezus en zijn leerlingen, over de manier waarop hun meester zijn wijsheid naar voren brengt, via gelijkenissen, vinden we de gelijkenis over de zaaier. Deze gelijkenis vertelt over iemand die naar zijn land ging om te zaaien. Eigenlijk is het een verhaal over iets wat elke tuinder, elke boer, iedereen die bezig is alles wat groeit allang weet: het gaat om de grond waarin je zaait. En goede grond cultiveren duurt jaren. Je bent er niet met een zakje tuinaarde van het tuincentrum. De gelijkenis vertelt over hoe een deel van dat zaad in goede aarde valt, maar een ander deel op de weg, er valt ook zaad op harde grond vol stenen en zelfs tussen weelderig tierend onkruid.
Je zou daardoor kunnen denken dat het niks wordt, maar volgens Jezus, die de gelijkenis vertelt, moet je je ogen niet sluiten vooral voor hoeveel de opbrengst is van wat de zaaier heeft gezaaid in goede grond. Maar wat vindt u, zouden we daar dan nog aan toe kunnen voegen, dat we ook weten, vooral als je in de bergen bent geweest, dat een boom soms ook kan wortelen en groeien in en op een rots? Eraan toevoegen dat in onze eigen omgeving iedereen kan zien hoe bloemen en gras groeit tussen de stoep- en straattegels door?
Zou het kunnen dat wij te sterk geobsedeerd zijn door die goede grond, met die enorme opbrengst, waardoor we die andere, misschien minder opvallende, minder in het oog springende tekenen van het koninkrijk van God, maar moeilijk opmerken?
In het evangelie van Matteüs is het juist die verborgenheid, die belangrijk is. De verborgenheden, de geheimen van het koninkrijk van God om met Jezus te spreken, de geheimen die, let op, positief gewaardeerd wordt.
Een korte gelijkenis van Jezus, die je in de buurt van dit gedeelte in het evangelie van Matteüs kunt vinden, gaat niet over een vrouw, maar over een man. Het is iemand die een schat vindt, die verborgen ligt in een akker. Wat doet die man, die de schat gevonden heeft? Jezus vertelt: hij verbergt die schat weer opnieuw en verkoopt vervolgens alles wat hij bezit, om die akker met die verborgen schat te kunnen kopen.
Zo’n in de aarde verborgen schat maakt de hele wereld een plaats waar uiteindelijk alles gebeurt, omdat die schat verborgen in de wereld is, maar ook gevonden kan worden en aan het licht kan komen. Wie iets van Gods rijk vindt, verbergt dat weer om vervolgens met blijdschap de plaats waar je het gevonden hebt en het verborgen is, die plaats je op een nieuwe manier eigen te maken.
Als je bidt, zegt Jezus in de Bergrede, doe dat dan niet dan niet in het openbaar, maar trek je terug in je binnenste, doe de deur dicht en bid tot je Vader, die in het verborgene is. En jullie Vader, die in het verborgene ziet, zal dat waarderen.
Het koninkrijk van God, dat ons door Jezus gecodeerd – in gelijkenissen – wordt aangeboden en duidelijk gemaakt, dat koninkrijk van God, zegt Jezus, is overal te vinden. Voor deze manier van in de wereld staan opent Jezus in zijn gelijkenissen ons de ogen.
Matteüs 13, 10 – 17 en Jesaja 55, 6 - 13