Nienke van Dieren woonde hier om de hoek in het glopje. In haar raam zette ze altijd enkele van haar ‘torens’. Iedereen die langsliep kon ze er naar kijken. Ik keek ook vaak. In het voorbijgaan. Ik keek en zag dat ze gemaakt waren van speelgoed, van allemaal speelgoedfiguren. Zo hebben er veel mensen naar gekeken. Ze vielen op. Nienke zelf vond dat niet vervelend. Aandacht vond ze best wel leuk. Niet altijd. Of ook weer niet teveel, ik weet niet precies hoe dat bij haar zat. Want vroeger, toen ze in het restaurant van haar, de Koffiepot, in de keuken stond en ze als het wat rustiger werd zich even tussen de gasten begaf - als er dan gezegd werd dat is de eigenaresse – dan verdween ze weer snel naar de keuken. Maar ze vond het wel mooi als de mensen in haar straatje langskwamen even naar haar bouwsels in het raam keken of naar het voetballertje dat in veelvoud op een plank erboven stond.
Maar als je er zo naar kijkt, in het voorbijgaan even, zie je het dan wel?
Als je bij Nienke thuiskwam, moest je even zoeken naar een plaats waar je kon zitten, want overal in haar kamer stonden haar torens en her en der in de kamer lag het materiaal waarvan ze de torens maakte. Al die torens in een betrekkelijk kleine ruimte, grote kans dat je het daar eigenlijk ook nog niet ziet.
Doordat ze daar zo stonden opgesteld in het raam, omdat ze van kinderspeelgoed gemaakt waren en omdat ze in zekere zin uniek waren, uniek in de zin van maar moeilijk te vergelijken met iets anders wat gemaakt is, waren er best veel mensen die het maar vreemd vonden. Die het beschouwden als gekkigheid. Niet iets om serieus te nemen.
Maar we hadden beter moeten weten. Zoals we al hoorden van Hiltje. Nienke deed al die dingen op zo’n manier, dat ze er maar moeilijk mee kon stoppen, ze kon er alleen maar mee doorgaan.
Gekkigheid? Niet serieus? We hadden beter moeten weten. Want hier in de kerk pas zien we, doordat we, dankzij Kees en Tinus, de torens goed kunnen bekijken, van alle kanten, ook de details met behulp van een loep en doordat we de verhalen kunnen horen, pas hier zien we wat Nienke gemaakt heeft en hoe zorgvuldig ze te werk is gegaan. Merken we dat er een verschil is tussen kijken en zien. Het zijn dezelfde torens, maar het maakt wel heel erg uit dat ze nu hier zijn, hier in de kerk en dat ze hier in het licht zijn gezet. Je zou kunnen zeggen: pas hier zien we het. Ook Nienkes verlangen naar perfectie, wat ook haar kwetsbaarheid laat zien, kunnen we hier ontdekken.
In het evangelieverhaal dat Henjo ons heeft voorgelezen wordt verteld over iemand die niet kan zien. Deze blinde wordt bij Jezus gebracht. Zou Jezus hem kunnen helpen? En waar bestaat die hulp van Jezus dan uit?
Misschien overbodig om te zeggen, dat begrijp je waarschijnlijk al wel, dat het hier niet in de eerste plaats gaat over iemand die fysiek blind is. In het verhaal gaat ook over iemand die geholpen wordt om te gaan zien. Want je kunt wel kijken, maar of je het dan ziet? En dat zien, dar gaat niet in één keer, zoiets gebeurt in stappen. Dat wordt mooi beschreven in dit korte verhaal. Wat gebeurt er namelijk? Moet je opletten. He begint met een vriendelijk en liefdevol gebaar, waarmee Jezus de man bij de hand pakt om hem mee te nemen buiten het dorp.
Wat de zin daarvan is? Laat mij het volgende suggereren. Je zou kunnen zeggen, dat Jezus de blinde eerst uit de gemeenschap haalt. Je kunt dat vergelijken met als je zelf een probleem hebt met je gezondheid. De huisarts, waar je langsgaat, behandelt jou dan niet terwijl je daar gezellig of ongezellig met z’n allen in de wachtkamer zit. De arts neemt je mee naar de spreekkamer. Daar zijn jullie met z’n tweeën en kun je dus je privé en in alle vrijheid spreken over wat er eventueel met je aan de hand is of wat je dwarszit. In die kamer waar alle aandacht op jou gericht kan zijn. Al die dingen kunnen niet of veel moeilijker in een wachtkamer, waar iedereen bij is.
Jezus neem de blinde bij de hand en brengt hem buiten het dorp. Daar kun je even tot rust komen. Daar kun je ontsnappen aan de manier waarop je merkt dat anderen naar je kijken. En hier blijkt dan dat het geholpen worden om te gaan zien, wat gebeurt met handoplegging, met een aanraking dus, dat zoiets niet in één keer lukt. Na de eerste aanraking vraagt Jezus: ‘Wat zie je?’ ‘Ik zie mensen, maar het lijken net bomen die rondlopen.’ Je kunt wel kijken, maar je ziet het eigenlijk nog niet. Pas na een tweede aanraking, als Jezus het nog eens probeert, begint die mens te zien, helder te zien, daar buiten het dorp.
Wat hier in het evangelie beschreven wordt in enkele regels is een bij uitstek menselijke ervaring, namelijk de ervaring dat het soms best een tijd kan duren, voordat je kunt zien hoe iets in elkaar steekt. Zoiets speelt vooral bij alles wat zwaar weegt in het leven, bijvoorbeeld hoe je vader of je moeder er voor je was, of misschien er niet voor je was. Hoe je daarmee het beste om kunt gaan, hoe je dat het beste kunt zien, daarvoor kan het nodig zijn om eerst even wat afstand te nemen, voordat je het misschien op zo’n manier kunt accepteren, die te doen voor je is. We begrijpen allemaal dat zoiets tijd kan vergen.
Afgelopen december, elf december om precies te zijn, overleed Nienke. Voor haar begrafenis wilde ze eigenlijk niks. Wel zo’n natuurkist, die mooi vergaat, maar verder niks en zeker niet zo’n afscheidsdienst in de kerk. Gooi mij maar over het hek, zoals we hier dan zeggen.
Maar kijk nou, nu heeft Nienke tijdens Oerol al meer dan een week lang de hele kerk voor zich alleen. Ze was niet zo van de kerk, maar nu staat ze er toch middenin. Op een ereplaats. En komen er eindeloos veel mensen kijken naar wat zij met haar handen gemaakt heeft, kijken naar wat Nienke van zichzelf heeft willen laten zien. Dit had ze nooit, nooit kunnen denken. Ze zou best wel trots zijn geweest.
En zo wordt er voor ons hier ook iets duidelijk. Iets over ons eigen leven. Wat wij doen in ons leven, welk kronkelig of recht pad wij kunnen gaan, wat wij van onszelf kunnen uitdrukken met dat leven van ons, hoe dat gezien wordt en gewaardeerd, dat ligt besloten in de toekomst, die wij niet kennen.
Hier in de kerk wordt het vertrouwen bewaard dat ook wat wij nu nog niet kunnen zien, uiteindelijk toch zichtbaar zal zijn. Hier in de kerk wordt het vertrouwen bewaard dat we geloof noemen. Geloof in de toekomst. Als je daarvan wat mee kunt nemen, dat zou heel mooi zijn.
Met dank aan Nienke, Nienke van Dieren.
Marcus 8, 22 - 26