Seizoenen
De schrijver die we kennen onder de naam Prediker schrijft dat er “voor alles een seizoen is en een tijd voor ieder ding onder de hemel.” Prediker nodigt ons uit om het cyclische karakter van de werkelijkheid en de menselijke ervaring te overwegen. In deze interviewserie onderzoeken we de dingen die Prediker noemt. Vandaag: “Er is een tijd om te sterven.” We spreken Gossen Smit in zijn huis in Hoorn, enkele dagen nadat hij 79 is geworden. Vanwege zijn afnemende gezondheid is zijn bewegingsvrijheid beperkt.
Gefeliciteerd, Gossen!
“Ik weet niet of het een felicitatie waard is. Tijd speelt niet zo’n rol. Prediker zei het al: er is voor álles tijd. De één is jong, de ander is oud. Ieder zijn taak. Weet je, sommige mensen worden heel oud. Wat hebben ze te melden? Ik bedoel: voor anderen? Wat hebben ze te geven? Anderen hebben al heel jong veel te zeggen. Mensen die oud zijn hebben soms moeite om zich in de tijd te plaatsen. Heeft wat ik te melden heb nog iets met de actualiteit te maken? Heeft het nog enige betekenis voor iemand, bedoel ik? Ik vind bescheidenheid belangrijk, we zijn alleen maar een werktuig, getuige van grote gebeurtenissen. Van hoe enorm de kosmos is en hoe nietig wij zijn.”
Hoe beleef jij de tijd die je hebt?
“Dat half jaar dat ik gekregen heb na mijn ziekenhuisopname heeft mij de mogelijkheid gegeven om te verdiepen. Dan merk ik wel dat je geen ‘tools’ krijgt. Ik had willen weten…, het sterfproces is voor sommigen pittig en hard. Ik kijk er niet naar uit. Ik heb er moeite mee om van de ene situatie in de andere te komen, dat heeft met mijn karakter te maken. Terwijl het leven een continue verandering is zie je allemaal krampachtige pogingen om vast te houden. We leren niet om te accepteren. Het leven is riskant, want je bewustzijn drijft je naar totaal andere gebieden dan waar je bent. Je partner gaat een andere weg en je schrikt je kapot. Je wordt door de mensen die je wijzer acht niet echt geprepareerd op de volstrekte onvoorspelbaarheid van het leven. Er is heel veel wat we moeten aanvaarden. Ken je dat gebed? ‘Grant us the serenity to accept the things we cannot change’.”
Hoe beleef je de plaats waar je bent?
“Ik merk wel dat je in deze situatie makkelijker kunt zeggen: ‘nu even niet.’ Dat word je gegund. Vooral op een eiland komt er veel op je af, op veel niveaus . Een eiland is zo’n volledige samenleving. Je komt iedereen tegen en je leert op de meeste niveaus te functioneren. Je leeft in meervoud. Je kunt niet kiezen, je moet het doen met wie er is en met wat er is. Je wordt nederiger, want je merkt dat je het niet in handen hebt wanneer je doodgaat. Ook hier moet je op je eigen manier vorm aan geven. Niemand anders is Gossen.”
En de toekomst?
“Waar kom ik terecht? Zoals de geboorte een feest is, zo is het sterven dat ook. Ik denk aan een kristallijne wereld. Ik denk dat mijn volgende stap iets kristalachtigs, iets helders heeft. Er wordt steeds meer duidelijk. Als je sterft word je opnieuw geboren. Wat is het volgende land? Het is anders wel een heel individueel feest, want je kent het verdriet van de mensen die je achterlaat. Maar een geboorte is ook niet makkelijk. Mijn eigen start, 79 jaar geleden was moeilijk. Duitse artsen hebben nog geholpen vanwege mijn gezondheid. Ik ben niet gedoopt. Ik zou gedoopt worden als mijn vader terugkwam uit de oorlog, maar die kwam niet meer terug. Vrouwen verbloemen onder elkaar de pijn van de geboorte. ‘Ik zie een poort wijd openstaan’ verbloemt de pijn van het sterven. Fascinerend om te zien dat je geen grip op het sterven kunt hebben. Alles heeft een tijd. Mijn christelijke opvoeding zegt dat God nog iets voor me heeft, een taak? De kosmos is nog niet met mij klaar. ‘We’ll see. So be it.’”