Waarom zo omslachtig? Waarom maakt het verhaal zo’n omweg? Saul wordt de eerste koning van Israël. Dat wordt uiteindelijk geen succes. Sauls koningschap wordt gekenmerkt door aarzeling en door machteloosheid. Al tijdens de regering van Saul trekt daarom de ziener met de naam Samuël erop uit om in plaats van Saul iemand anders aan te wijzen als koning van Israël. Dat wordt David, die tot koning gezalfd wordt, terwijl Saul nog op de troon zit. Je zou zeggen: dat had toch ook wel meteen gekund? Hadden we Saul niet gewoon over kunnen slaan?
Ik had u die vraag niet gesteld als niet werkelijk alles in het verhaal van Saul het karakter van een omweg heeft. Wat is een omweg? Een omweg brengt je op plaatsen waar je niet dacht te komen. Dat vind je misschien jammer omdat het doel van je reis in dat geval nog niet bereikt is. Maar onderweg heb je wel iets gezien en meegemaakt wat je anders nooit had opgemerkt. Een omweg dus. Want het hele verhaal van Sauls weg naar het koningschap begint met het zoeken naar een paar ezels. Ezels die ze uiteindelijk niet vinden. Wat wel tot stand komt is dat via deze zoektocht Saul uiteindelijk terechtkomt bij een ziener, een profeet, die hij hoogstens van horen zeggen kent en die hij dus niet herkent, als hij de ziener tegenkomt. Ze zijn al dagenlang aan het zoeken. ‘Zullen we dan maar teruggaan?’ Een van de jongens die met Saul mee is adviseert hem om naar de stad te gaan waar een godsman woont. Die jongen zegt iets bijzonders tegen Saul. Eigenlijk zegt hij niet zoals in onze Bijbelvertaling vertaald wordt: Misschien kan hij ons vertellen waar we heen moeten? Eigenlijk zegt de jongen: de godsman kan ons vast vertellen welke weg we zijn gegaan. Dat is kennelijk de bedoeling: dat verhelderd wordt waarom er deze weg is afgelegd. Want wat is eigenlijk de betekenis van de levensweg die je gegaan bent? Niet: waar moet je naar toe? Het is de vraag naar de weg die je gegaan bent. De omweg, zeggen we nu maar. Wat is de betekenis van deze weg? Het is de omweg die verheldering verdient. Bij de stadspoort loopt Saul de ziener tegen het lijf. Saul vraagt Samuël of hij misschien weet waar het huis van de ziener is? Zonder dat bij Saul het besef daagt dat hij deze vraag aan de ziener zelf stelt. Saul kan hem niet herkennen. Deze agrariër uit het gebied van Benjamin weet niets van Samuël. Hij had de ziener immers nog nooit gezien, had hij hem nooit eerder ontmoet.
Ik sla nu een zijpaadje in, maar ik maak dat ook weleens mee. Als ik hier in de kerk ben op woensdag als aanspreekpunt namens de gemeenschap, of een dag later in Hoorn komen er weleens bezoekers binnen die informeren of de kerk de beschikking heeft over een eigen predikant. Ja hoor, zeg ik dan opgewekt. Soms laat ik het verder, maar meestal zeg ik er dan bij dat ik dat ben. Meestal zijn de bezoeker dan verrast, omdat er misschien verwacht wordt dat een vrijwilliger de kerkwacht is. Of ergens anders om?
Maar zo, op deze manier komt Saul dus onverwacht de profeet, de ziener Samuël tegen. En tot z’n grote verbazing zal deze godsman hem zalven tot allereerste koning van Israël. Dus via de omweg van een vruchteloze zoektocht naar verloren geraakte ezels komt Saul uiteindelijk bij Samuël. Samuël had toch ook, net zoals later als hij David aanwijst als nieuwe koning, Samuël had toch ook gewoon erop uit kunnen gaan rechtstreeks naar Saul om hem te zalven als koning? Wat is de waarde van de zoektocht achter de zoekgeraakte ezels aan en dan Samuël tegenkomen? Waarom zo omslachtig? Waarom zo ingewikkeld?
Als het over de toekomstige koning gaat is het wel opvallend is het dat het Saul zelf is, die op zoek gaat naar de ezels, samen met enkele jongens van de boerderij. En tijdens die zoektocht leren we Saul kennen als een gevoelige jongen. Ja, Saul is een kop groter dan iedereen daar in de buurt, maar waarom zou je altijd alleen maar naar de buitenkant kijken? In hun zoektocht naar de ezels doorkruist Saul met zijn gezelschap enkele landstreken, maar van de ezels vinden ze geen spoor. Als ze steeds verder van huis raken zegt Saul tegen de anderen die hem vergezellen op zijn tocht: ‘We moeten maar teruggaan, voordat mij vader ophoudt zich zorgen te maken over de ezels en in plaats daarvan zich zorgen begint te maken over ons.’ Het is een mooie, roerende opmerking. Saul laat zien zich bewust te zijn van context waarin zijn leven zich afspeelt. Misschien is hij daarom later niet zo sterk als koning. Er spreekt zorg voor zijn vader uit. Opvallend is ook het zelfbewustzijn van Saul. Hij beseft hoe belangrijk hij is voor zijn vader. Belangrijker uiteindelijk dan de ezels die zoekgeraakt zijn. Maar Saul blijkt niet alleen een sterk gevoelsleven te hebben, Saul blijkt ook te kunnen luisteren naar het advies van een van zijn hulpen met wie hij onderweg is. ‘Teruggaan? We zijn juist bij een stad waar een godsman woont. Iedereen heeft respect voor hem. Hij kan ons vast vertellen welke weg we zijn gegaan.’ En zo, via een omweg, die ons veel vertelt over wie Saul eigenlijk is, wat voor een persoon hij is, via deze omweg komen we uiteindelijk uit in de stad waar Samuël woont.
Wat is de betekenis van de weg die je in je leven afgelegd hebt? De weg die je gegaan bent in je leven kun je zien als het maken van een kruik. Deze kruik die je in de loop van de tijd aan het maken bent, daarin probeer je het licht dat je ontvangt vast te houden. Het licht van de liefde van God is weliswaar het licht dat altijd en overal aanwezig is, maar dat licht zoekt ook een plaats waarin het bewaard en vastgehouden kan worden. Geloof, kerk kun je zien als het proberen te maken van zo’n soort kruik of vat, waarin iets van dat licht kan worden bewaard. En ook je eigen levensweg, inclusief alle omwegen die je bent gegaan en mogelijke haperingen en hobbels onderweg, die levensweg van jou kun je zien als zo’n vat, dat je aan het maken bent, een vat waarin het licht van de eeuwigheid bewaard kan worden. Het licht dat je kan proberen te laten schijnen over het vervolg van de weg die zult gaan. Over de andere mensen die je in je leven tegenkomt. Je hebt daarbij altijd met jezelf te maken en met de weg die je al gegaan bent. De betekenis van die weg te onderkennen, is een daad van geloof. Waarbij de herinnering van iets dat je vergeten bent soms belangrijker kan zijn dan het verwerven van iets nieuws. En het zoeken van verloren ezels dus belangrijker dan je ooit had kunnen denken. Waar dat je allemaal niet kan brengen! Of als je ontdekt hoe belangrijk het kan zijn te luisteren naar iemand die je reisgenoot is en je aanmoedigt om nog net iets verder te gaan.
De eerste brief van Johannes noemt dat ‘de wereld overwinnen.’ Daar wordt de duisternis verlicht door het licht van de liefde van God.